Diccionario ciclista plurilingüe

Hay alrededor de 6000 lenguas y dialectos en el mundo (muchas veces ni los expertos se ponen de acuerdo entre ellos sobre dónde está la frontera entre unos y otros). De las 6000 lenguas, solo un centenar son habladas por al menos un millón de personas. Eso nos da una idea de la enorme riqueza lingüística de nuestro mundo, y también de su fragilidad, de las que muy pocas veces somos conscientes. Este gran tesoro, desgraciadamente, se está perdiendo a pasos agigantados, debido a varios factores (entre ellos, intereses políticos y económicos de las naciones con lenguas más habladas) para los cuales nuestra paciente revista no es el foro adecuado.

Hablar una lengua extranjera de forma satisfactoria es ser capaz de usarla con fluidez y precisión para expresar todo tipo de matices, de forma comparable a como lo hacemos en nuestra propia lengua materna. Al contrario de lo que la publicidad nos dice una y otra vez para hacernos picar, aprender una lengua requiere casi siempre mucho tiempo, esfuerzo y dinero, que no están al alcance de todo el mundo. Convenciéndonos por un lado de que hablar una lengua es más fácil de lo que realmente es, y por otro lado popularizando subliminalmente la idea de que “hablar” es sinónimo de “balbucear penosamente unas cuantas palabras inconexas”, la publicidad logra el objetivo de que creamos que por fin logramos “hablar” un idioma extranjero (una y otra vez, cada vez que compramos unos fascículos o nos apuntamos a una academia).

Para los cicloturistas sin prejuicios ni fronteras, parafraseando a un amigo en un original artículo, lo ideal sería viajar a Pequín y hablar en chino; en Oulu, emplear el finés; y, a continuación, estudiar a fondo una lengua polinesia para pasar dos semanas de absoluta tranquilidad en Vanuatu. Ahora bien, algo así solo está al alcance de un puñado de genios a los que no les queda tiempo ni para perderlo. Por eso la mayoría ha de contentarse haciéndose entender con el inglés en Amberes, el ruso en Tal·linn (escrito a la catalana para una pronunciación impecable) o un espanglis italianizado en la madrileña Plaza de Cascorro. Existe otra posibilidad: estudiar una lengua más fácil, que no sea la lengua materna de (casi) nadie, y que por tanto cualquier interlocutor pueda asumir como propia, sin sentirse excluido ni discriminado culturalmente.

En el verano de 1996, el Sin Prisas 23 incluía una pequeña colección de 22 términos ciclistas en 5 idiomas (español, inglés, francés, alemán e italiano) que tuvo muy buena acogida. Los redactores de la revista han pensado que es hora de publicar un nuevo diccionario con más términos, y con el aliciente de mostrar algunos idiomas menos conocidos o más alejados de la península ibérica.

El material de base de este nuevo diccionario ciclista está tomado de uno creado por la asociación ciclista BEMI. Ese minidiccionario en 10 idiomas (alemán, alemán suizo, esperanto, finés, francés, inglés, italiano, polaco, ruso y ucraniano) se ha ido actualizando y ampliando poco a poco a lo largo del tiempo. Según cuenta Xavier Godivier, el responsable de las páginas de BEMI, él mismo inició hace años el diccionario a partir de una pequeña lista de palabras en inglés y francés que le vino con una bici que compró en Estados Unidos. Después los socios de BEMI crearon la versión en esperanto, a partir de la cual se tradujeron los demás idiomas, salvo el alemán suizo y el finés, que se tradujeron a partir de la versión inglesa. Por cierto, el inglés del diccionario es inglés de Estados Unidos, como corroboran los dos colaboradores de ultramar, Derek y Joel. Se echa en falta una versión en inglés británico, o al menos indicar las diferencias.

Al poco de ponerme en contacto con mis colegas de BEMI a través de su lista de correo para proponerles el proyecto de revisar a fondo y ampliar el diccionario para publicarlo en Sin Prisas, descubrimos que algunos términos habían sido traducidos incorrectamente en algunas lenguas nacionales. Los campos semánticos de las diferentes palabras en cada idioma no suelen ser equivalentes.Como me comentaba acertadamente Joel en un mensaje, cuando debatíamos la forma correcta de describir “caja del pedalier” en varios idiomas, y la cuestión de los rodamientos de pedalier desmontables o de cartucho, y de por qué en inglés se usa normalmente el mismo nombre para cosas muy diferentes (caja y rodamientos, por ejemplo): “la tekniko ŝanĝiĝas, sed la angla ne tiel rapide”, lo que en español quiere decir: “la técnica va cambiando, pero el inglés no tan rápidamente”… Por otra parte, es curioso comprobar qué de pequeños pero importantes matices diferencian los diversos idiomas: algo que parece tan simple como un “eje”, en algunos idiomas gira y en otros no gira… No se puede traducir alegremente unas palabras por otras sin conocer todas sus acepciones y matices.

Labor endiablada pues, la de ocuparse de diccionarios, por pequeños que sean; aunque muy gratificante y enriquecedor cuando se hace sin barreras de idioma, con colegas ciclistas de otras partes del mundo. El trabajo realizado para publicar este diccionario en Sin Prisas servirá para actualizar, ampliar y mejorar el que BEMI mantiene en la red, no solo en lo que respecta al contenido sino también a la forma de presentarlo técnicamente en las páginas. A su vez, el trabajo que se haga en el diccionario de BEMI durante los próximos meses servirá para una segunda entrega en Sin Prisas, con los idiomas que esta vez se quedaron en el tintero, o mejor dicho entre los octetos del ciberespacio, y alguna sorpresa.

Esta primera entrega del diccionario (que como toda obra humana puede tener errores, pero que irá mejorándose y publicándose en la red) ha sido posible gracias a las siguientes personas, con indicación de las asociaciones cicilistas a las que pertenecen y los idiomas a los que han contribuido. La comunicación entre todos se ha realizado en esperanto, salvo con Christian, con quien mi lengua común es el español:

Joel Brozovsky (BEMI), inglés y esperanto; Guy Conche (BEMI), francés y esperanto; Marcos Cruz (BEMI y Pedalibre), español y esperanto; J.M. Gaspar Martins, portugués; Xavier Godivier (BEMI), francés y esperanto; Christian Kisters (Pedalibre), alemán; Aleksey Kozlov “Boogier” (BEMI), ruso; Derek Roff (BEMI), inglés y esperanto; Roman Saveliev (BEMI), ruso; Lars Soezueer (BEMI), alemán y esperanto; Grażynka, polaco.

Por último, unas pequeñas indicaciones: Los términos están ordenados alfabéticamente según el español. Las comas separan diferentes formas, independientes entre sí, de expresar el objeto o noción en cuestión; normalmente la primera es la más habitual y/o correcta. Los paréntesis separan palabras o partes de palabras que son opcionales.

Ojalá este nuevo diccionario despierte inquietudes, abra ventanas, desempolve pedales, y si es posible nos saque a más de uno de algún apuro en un futuro viaje, aunque sea mediante el rudimentario y poco fluido sistema de señalar con el dedo la palabra que, aunque no sepamos pronunciar ni de lejos, nos empeñemos en decir a toda costa…

Español Alemán (Deutsch) Esperanto Francés (Français) Inglés (English) Polaco (Polski) Portugués (Português) Ruso (Русский)
alforjas Packtasche, Gepäcktasche flankotornistroj, biciklosakoj, dusako sacoche, sacoches latérales panniers, saddle bags sakwy bagażnikowe bolsas laterais сумка, мешок
antirrobo, cadena Schloss, Fahrradschloss (bicikla) seruro antivol lock, chain-lock zamek (rowerowy) cadeado, corrente противоугонный замок
bici(cleta) de (ciclo)turismo Trekkingrad, Tourenrad vojaĝbiciklo, turisma biciklo vélo de tourisme touring bike rower turystyczny bicicleta de turismo туристскийвелосипед
bici(cleta) de carreras, bici(cleta) de carretera Rennrad vetkura biciklo vélo de course racing bike rower wyścigowy bicicleta de corrida гоночныйвелосипед
bici(cleta) de montaña, bici(cleta) todoterreno, BTT Mountain-bike ĉiaterena biciklo, montbiciklo vélo tout terrain, VTT mountain bike, ATB, All Terrain Bike rower górski bicicleta de montanha, btt горныйвелосипед
bici(cleta) de paseo Tourenrad vojbiciklo, padbiciklo vélo de route road bicycle rower szosowy bicicleta de estrada дорожныйвелосипед
bici(cleta) plegable Faltrad faldbiciklo vélo pliable folding bicycle, foldable bicycle rower składany, składak bicicleta desdobrável складнойвелосипед
bici(cleta) reclinada Liegerad kuŝbiciklo vélo couché recumbent rower leżący bicicleta de recosto веломобиль
bicicleta, bici Fahrrad, Rad biciklo bicyclette, vélo bicycle, bike rower bicicleta велосипед
bidón, botella, cacharra Flasche, Trinkflasche botelo bidon bottle bidon, butelka garrafa бутылка
biela Kurbel kranko manivelle crank korba braço do pedal шатун
bolsa del manillar Lenkertasche stirilsako sacoche de guidon handlebar bag sakwa na kierownicę saco de guiador сумка на руль
bolsa del sillín Satteltasche, Satteltäschchen selsak(et)o, subsela sak(et)o sacoche de selle underseat (mini)bag sakwa podsiedzeniowa, sakwa narzędziowa saco de selim подседельная сумка
bolsa para bici(cleta) Fahrradtasche, Fahrradtransporttasche porbicikla sako, biciklujo sac de transport cyclebag, bike bag pokrowiec (na rower) saco de transporte сумка для переноски велосипеда
bomba Luftpumpe pumpilo pompe pump pompka bomba насос
cable Schaltzug kablo câble shifter cable kabel cabo трос
cable de freno Bremskabel bremskablo câble de frein brake cable linka hamulca cabo do travão тормознойтрос
cadena Kette ĉeno chaîne chain łańcuch corrente цепь
caja del pedalier Tretlagergehäuse krankŝaftingo boîte de pédalier bottom bracket (shell) osłony mechanizmu (suportu) centro pedaleiro втулка каретки
cámara Schlauch aertubo chambre à air inner tube dętka câmara камера, трубка
cambio de marchas Schalthebel rapidum(ŝanĝ)ilo manette de changement de vitesse shifter manetka alavanca das mudanças ручкапереключения передач
cojinete, rodamiento Kugellager lagro roulement (à billes) bearing łożysko rolamento подшипник
cuadro Rahmen framo cadre frame rama quadro рама
cuerno Horn, Lenkerhorn (stiril)korno prolongateur bar end extension kierownica z rogami corno рог
desmontable Reifenheber pneŭtirilo démonte-pneu tire lever łyżki (do opon) desmonta(dor) разбортовки
desviador delantero vorderer Umwerfer antaŭa ĉenpuŝilo dérailleur avant front derailleur przerzutka przednia desviador dianteiro переднийпереключатель передач
desviador trasero hinterer Umwerfer malantaŭa ĉenpuŝilo dérailleur arrière rear derailleur przerzutka tylna desviador traseiro заднийпереключатель передач
dibujo, huella Profil (pneŭa) reliefo, pneŭreliefo sculpture (du pneu) tread bieżnik rasto профиль, протектор
dinamo Dynamo generatoro dynamo generator dynamo, generator dínamo генератор
cubo Nabe nabo moyeu hub piasta cubo втулка
(espejo) retrovisor Rückspiegel retrospegulo rétroviseur rear view mirror lusterko wsteczne retrovisor зеркало заднего вида
flanco de la cubierta Flanke, Reifenflanke pneŭflanko, pneŭmatika flanko, (rad)benda flanko paroi (du pneu) sidewall ścianka boczna lateral (do pneu) внутренняястенка
freno Bremse bremso frein brake hamulec travão тормоз
guardabarros Schutzblech kotŝirmilo garde-boue fender, mudguard błotnik guarda-lamas щиток
horquilla (delantera) Gabel forko fourche fork widelec forquilha dianteira вилка
horquilla trasera, tirantes Sitzstrebe, Sattelstrebe selforko hauban seat stays rury górne tylnego trójkąta forquilha traseira подседельнаявилка, подседельнаястойка
llanta Felge radrondo, radringo jante rim obręcz jante обод
llave Schraubenschlüssel boltilo, ŝraŭbŝlosilo clé wrench klucz francuski chave-de-bocas гаечныйключ
(manecilla de, maneta de) freno Bremshebel bremsilo, brems(man)tenilo poignée de frein brake lever dźwignia hamulca manete do travão рукояткатормоза
manillar Lenker, Lenkstange stirilo, direktilo guidon handlebar kierownica guiador руль
neumático, cubierta Reifen pneŭo, pneŭmatiko, (rad)bendo pneu tire opona pneu шина, покрышка
palanca, tornillo de apertura rápida Schnellspanner rapida streĉilo serrage rapide quick release zacisk aperto rápido быстрый, быстросъемныйзажим
pata de cabra Ständer apogilo, apogstango béquille kickstand stópka apoio подножка, подпорка
pedal Pedal pedalo pédale pedal pedał pedal педаль
piñones Ritzelsatz malantaŭa dentradaro pignons rear chainrings wolnobieg, wielotryb, kaseta carretos свободныйход
platos, pedalier Kettenblätter kranka dentradaro plateaux, pédalier chainrings koła łańcuchowe pratos передние, ведущиешестерни
portabidón, bortabotellas Flaschenhalter, Trinkflaschenhalter botelingo, botelportilo porte-bidon bottle cage koszyk bidonowy porta-garrafas портативная бутылка
potencia Vorbau stiriltenilo tige stem drążek sterowy, wspornik kierownicy fixa-guiador выносруля
pulpo Spanngummi, Spannband elasta rimeno, pakaĵligilo tendeur bungee chord, carrier straps gumy bagażnikowe esticador веревка, связка
puño Griff, Lenkergriff anso poignée handlebar grip uchwyt, rączka punho ручкаруля
radios Speichen spokoj rayons spokes szprychy raios спицы
rastral, calapié Pedalhaken, Riemen, Riemchen, Pedalriemen, Pedalriemchen ŝufiksilo, ŝurimeno cale-pied, lanière toeclip, strap nosek, pasek encaixe туклипс, ремешок
reflector, catadrióptico Reklektor reflektilo réflecteur reflector lampa odblaskowa, reflektor reflector отражательсвета
regulador del freno Stellhülse bremskabla ĝustigilo molette de réglage (brake) adjusting barrel regulacyjna śruba baryłkowa afinador do travão регулировочныйболт
rodamientos de la potencia Steuersatz stirillagraro potence headset łożyska widelca rolamentos da direcção рулеваяколонка
rodamientos del pedalier Tretlager krankŝafta kompleto boîtier de pédalier bottom bracket (assembly) mechanizm, suport rolamentos da pedaleira каретка
rueda Rad, Laufrad rado roue wheel koło roda колесо
sillín Sattel selo selle saddle, seat siodło selim седло
tándem Tandem tandemo tandem tandem tandem tandem тандем
tija del sillín Sattelstütze selstango tube de selle seatpost wspornik siodła barra do selim седлодержатель, подседельный палец
timbre Klingel, Glocke, Schelle tintilo sonette bell dzwonek campaínha звонок
tornillo del tubo del sillín Sattelklemmung selstangfiksilo collier de blocage de selle seat binder bolt śruba zaciskowa wspornika siodła aperto do selim замокседла
tra(n)sportín, portaequipajes, portabultos Gepäckträger portilo porte bagages rack nośnik porta-bagagens багажник
tubo del asiento Sitzrohr, Sattelrohr seltubo tube de selle seat tube rura podsiodłowa barra do selim подседельнаятруба
tubo frontal Steuerrohr antaŭa tubo tube de direction head tube szyjka ramy barra frontal головнаятруба
tubo horizontal Oberrohr supra tubo, horizontala tubo tube horizontal top tube rura górna barra horizontal верхняятруба
tubo oblicuo, tubo diagonal Unterrohr oblikva tubo tube oblique, tube diagonal down tube rura dolna barra diagonal нижняятруба
tuerca de radio Speichennippel niplo, spokingo écrou de rayon nipple złączka gwintowa, złącze śrubowe, nakrętka porca de raio ниппель
vainas Kettenstreben baza forko fourche du pédalier, bases chain stays rury dolne tylnego trójkąta forquilha inferior цепнаявилка, цепнаястойка
válvula Ventil valvo valve valve zawór válvula вентиль, клапан
zapata (de freno) Bremsschuh, Bremsgummi bremsŝuo, bremsgumo patin de frein brake shoe klocek hamulca calço de travão тормознаяколодка

Publicado en el número 37 (2002-12) de Sin prisas, la revista de ConBici.